اسکولیوز (Scoliosis) چیست و نقش نورومانیتورینگ در این نوع جراحی ها چیست؟
اانحنائ غیرطبیعیِ “S” یا “C” شکل در ستون فقرات، از دید پشت سر یا جلو را “اسکولیوز” می‌نامند که اغلب در دوره‌های جهش رشد (Growth Spurt) و پیش از بلوغ رخ می‌دهد. هرچند اسکولیوز می‌تواند بر اثر فلج مغزی (Cerebral Palsy) و یا دیستروفی عضلانی (Muscular Dystrophy) ایجاد شود اما همچنان دلایل بروز اغلب اسکولیوزها ناشناخته می‌باشند. منبع
انحناء ناشی از اسکولیوز می‌تواند در ستون فقرات کمری (Lumber Spine) یا ستون فقرات قفسه سینه‌ای (Thoracic Spine) و یا هر دو رخ دهد. زمانی که مهره‌های کمری و قفسه سینه‌ای دچار اسکولیوز می‌شوند، ظاهر و وضعیت ستون فقرات و عضلات آن دچار مشکلاتی خواهند شد. شدت اسکولیوز برحسب درجه و از مقایسه با زاوایای طبیعی ستون فقرات، بدست می‌آید. انحناءهای ایجاد شده می‌تواند از 10 درجه (خفیف) شروع شده و به 100 درجه (بسیار شدید) برسد. اندازه‌گیری میزان انحناء ایجاد شده در ستون فقرات به پزشک کمک می‌کند تا مناسب‌ترین راه را برای درمان شما انتخاب کند. منبع
طبقه بندی اسکولیوز
اسکولیوز براساس بازه‌ی سنی طبقه‌بندی می‌شود:
• اسکولیوز ایدیوپاتیک نوزادای از بدو تولد تا 3 سالگی
• اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانی از سن 4 تا 10 سالگی
• اسکولیوز ایدیوپاتیک جوانی (دوره‌ی بلوغ) از سن 11 تا 18 سالگی
• اسکولیوز ایدیوپاتیک بزرگسالی در بیماران بزرگتر از 18 سال منبع
انواع اسکولیوز چه می‌باشند؟
انجمن اسکولیوز انگلستان (The Scoliosis Association of the United Kingdom)، چهار نوع اصلی برای اسکولیوز معرفی نموده است که عبارتند از:
اسکولیوز مادرزادی (Congenital Scoliosis). ستون فقرات در زمان تولد شکل طبیعی ندارد.
اسکولیوز زودرس (Early-Onset Scoliosis). از زمان تولد تا 10 سالگی بروز پیدا می‌کند.
اسکولیوز ایدیوپاتیک جوانی (دوره‌ی بلوغ – Adolescent Idiopathic Scoliosis). زمانی که کودک در حال رشد است رخ داده و سبب ایجاد انحناء و پیچ‌خوردگی در ستون فقرات می‌شود.
اسکولیوز دژنراتیو (Degenerative Scoliosis). این نوع اسکولیوز می‌تواند، به علت تخریب تدریجی و طبیعی سیستم اسکلتی، افراد بزرگسال را (هرچند دچار اسکولیوز بوده باشند یا خیر) درگیر کند.
اسکولیوز عصبی–عضلانی (Neuromuscular Scoliosis). به علت مشکلات عصبی–عضلانی بروز پیدا می‌کند.
کیفوز شوئرمن (Scheuermann’s Kyphosis). زمانی رخ می‌دهد که قسمت‌های جلویی مهره‌ها، نسبت به قسمت‌های پشتی، آرام‌تر رشد کرده و در نتیجه کوچک‌تر می‌شوند.
اسکولیوز سندرمیک (Syndromic Scoliosis). مربوط به گستره‌ای از سندرم‌ها مانند سندرم مارفان (Marfan’s Syndrome)، و سندرم داون یا تریزومی 21 (Trisomy 21 یاDown Syndrome ) می‌باشد. منبع
اسکولیوز با چه علائمی همراه است؟
علائم و نشانه‌های اسکولیوز عبارتند از:
عدم هم‌ترازی در شانه‌ها
برجستگی بیشتر یکی از کتف‌ها نسبت به دیگری
عدم هم‌ترازی در کمر
بالاتر بودن یکی از مفاصل هیپ نسبت به دیگری منبع
درصورت افزایش انحناء اسکولیوز، ستون فقرات علاوه بر خمیدگی به یک طرف، پیچ خورده یا می‌چرخد. این موضوع خود سبب می‌شود تا دنده‌ها در یک سمت از بدن نسبت به سمت دیگر، بیرون‌زده‌تر به نظر برسند.
بنابراین اگر علائم بالا را در کودک خود مشاهده نمودید، حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا، انحناءهای خفیف، بدون اینکه با درد همراه باشند، به تدریج افزایش می‌یابند و به همین علت افراد متوجه آن نخواهند شد. در اغلب موارد، معلمان، دوستان و هم تیمی‌ها کسانی هستند که برای نخستین مرتبه متوجه این مشکل در فرد می‌شوند. منبع
چه عواملی منجر به بروز اسکولیوز خواهد شد؟
هرچند دیده شده که عوامل وراثتی در بروز اسکولیوز تاثیر گذارند اما پزشکان هنوز به دلیل اصلی بروز انواع رایجِ اسکولیوز در افراد پی نبرده‌اند.
دلایل بروز انواعی از اسکولیوز که کمتر رایج هستند عبارتند از:
مشکلات عصبی–عضلانی، مانند: فلج مغزی (Cerebral Palsy)، دیستروفی عضلانی (Muscular Dystrophy)
نواقص حین تولد که بر ستون فقرات تاثیر گذاشته و سبب رشد نامناسب آن می¬شو
آسیب به ستون فقرات
عفونت در ستون فقرات
سایر دلایل – مانند وضعیت نامناسب بدن حین انجام فعالیت، استفاده از کوله پشتی یا کیف بنددار، اختلالات در بافت همبند. منبع
فاکتورهای خطرآفرین
فاکتورهای خطرآفرینی که سبب بروز انواع رایج اسکولیوز می‌شوند عبارتند از:
سن. علائم و نشانه‌های اسکولیوز اغلب در دوره‌های جهش رشد (Growth Spurt) و پیش از بلوغ ظاهر می‌شوند
جنسیت. هرچند نرخ اسکولیوز خفیف در دختران و پسران به یک میزان می‌باشد، اما سرعت افزایش انحناء و وخیم شدن آن در دختران بیشتر است
پیشینه‌ی خانوادگی. اسکولیوز می‌تواند ارثی باشد، اما اکثر کودکانی که دچار این عارضه می‌شوند، پیشینه‌ی خانوادگی در این بیماری ندارند. منبع
اسکولیوز چه عوارضی می‌تواند داشته باشد؟
هرچند اکثر افراد دچار اسکولیوز خفیف می‌شوند، اما این اختلال می‌تواند عوارضی در پی داشته باشد که عبارتند از:
آسیب به قلب یا ریه‌ها. در موارد شدید، اسکولیوز، نواحی قفسه‌ی سینه، قلب و ریه‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد. به این شکل پمپاژ قلب و تنفس برای فرد، دشوار می‌شود.
مشکلات کمری. بزرگسالانی که دچار اسکولیوز شده‌اند هم مانند کودکان، نسبت به سایرین، بیشتر در معرض کمردرد قرار دارند.
ظاهر. به تدریج با وخیم‌تر شدن اسکولیوز، تغییرات در ظاهر افراد و ستون فقرات آن‌ها واضح‌تر می‌شود، مانند عدم هم‌ترازی در شانه‌ها و مفاصل هیپ، برجستگی دنده‌ها و خمیدگی در کمر و تنه به یک طرف. افرادی که دچار اسکولیوز وخیم هستند، معمولاً از ظاهر خود احساس خجالت‌زدگی می‌کنند. منبع
اسکولیوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هرگاه پزشک تشخیص داد که احتمالاً دچار اسکولیوز شده‌اید، در این صورت پیش از اینکه برنامه‌ی درمانی خاصی را برایتان در نظر بگیرد، ابتدا پیشینه‌ی پزشکیتان را بررسی نموده و تعدادی معاینات جسمانی انجام خواهد داد. در طول معاینات فیزیکی، پزشک ممکن است، برای بررسی برجستگیِ دنده‌ها از پشت، از بیمار بخواهد تا ابتدا ایستاده، دست‌ها را در دوطرف خود آویزان نگه دارد، سپس از کمر، رو به جلو خم شود. سپس برای او تست‌های تشخیصی مانند تصویربرداری ایکس‌ری را تجویز می‌کند، تا به کمک آن ساختار ستون فقرات بیمار را ارزیابی نموده و میزان انحناء ایجاد شده را اندازه گیری کند.
پزشک بسته به نتیجه‌گیری‌های مراحل قبل، ممکن است تست‌های تشخیصی بیشتری را برای رسیدن به جزئیات بیشتر برای شما تجویز کند. همچنین پزشک ممکن است، یک تست اعصاب را به منظور بررسی موارد زیر برایتان تجویز کند:
ضعف عضلانی
بی‌حسی
رفلکس‌های غیرمعمول منبع
چه راه‌هایی برای درمان اسکولیوز وجود دارد؟
درمان بدون جراحی
برای درمان اسکولیوز تا حد امکان، از روش‌های بدون نیاز به جراحی استفاده می‌شود. جراحی ستون فقرات به علت خطرات احتمالی آن، درصورتی انتخاب می‌شود که هیچ راه دیگری تاثیرگذار نباشد. راه‌های بدون جراحی عبارتند از: مصرف دارو، فیزیوتراپی، انجام حرکات ورزشی و یا استفاده از کمربندِ مخصوص اسکولیوز.
اگر فردی دچار اسکولیوزِ دژنراتیوی است که با پوکی استخوان همراه شده، درمان پوکی استخوان می‌تواند روند پیشرفت اسکولیوز را کند نماید. درمان پوکی استخوان از طریق مصرف دارو و انجام ورزش‌هایی برای بالا بردن توانایی تحمل وزن، انجام می‌شود.
شیوه‌ی درمان اسکولیوز ایدیوپاتیک جوانی بسته به شدت بیماری، سن بیمار و میزان بلوغ سیستم اسکلتی او، متفاوت خواهد بود. اگر انحناءی ایجاد شده خفیف باشد (حدود 15 تا 20 درجه)، پزشک به احتمال زیاد ترجیح می‌دهد تا میزان پیشرفت اسکولیوز را هر چهار تا شش ماه در طول دوره‌های جهشِ رشد و پس از آن هر سال یکبار، توسط تصویربرداری ایکس‌ری تحت نظر بگیرد. منبع
داشتن برنامه‌ی توانبخشی مناسب سبب کاهش درد و التهاب در مفاصل، بهبود توانایی حرکتی و افزایش قدرت بدنی شما می‌شود و از طرفی هم انجام فعالیت‌های روزانه را برای شما راحت‌تر می‌کند. افرادی که در سن بلوغ بوده و دچار اسکولیوز ایدیوپاتیک می‌باشند همواره باید برای ادامه دادن به فعالیت‌های طبیعی خود به خصوص ورزش کردن تشویق شوند. منبع
انجام تمرین‌های ورزشی در بهبود اسکولیوز تاثیری نشان نداده‌اند. هرچند، در حفظ انعطاف‌پذیری کمر و عضلات همسترینگ، مفید خواهند بود. بنابراین بسته به توصیه‌ی پزشک، احتمالاً هر هفته، به مدت چهار تا شش هفته، برای شما جلسات فیزیوتراپی تعیین می‌شود.
اهداف انجام فیزیوتراپی برای کمک به شما عبارتند از:
بهبود وضعیت کمر حین ایستادن
بهبود تناسب اندام ایروبیک (Aerobic Fitness)
افزایش قدرت و گستره¬ی حرکتی
نشان دادن راه‌هایی برای کنترل علائم اسکولیوز
اسکولیوز معمولاً بیش از یک بخش از ستون فقرات را درگیر می‌کند. این کمربند تمامی نواحی که دچار انحناء شده‌اند را دربر می‌گیرد. از کمربند مخصوص اسکولیوز، معمولاً برای انحناءهای بین 25 تا 40 درجه و به خصوص برای بیمارانی که درحال رشد هستند و احتمال می‌رود که این انحناء در ستون فقراتشان افزایش یابد، استفاده می‌شود. این کمربندها سبب درمان اسکولیوز یا بازگشت ستون فقرات به حالت اولیه‌ی آن نمی‌شوند، و تنها از پیشرفت این عارضه جلوگیری می‌کنند. بیمار باید این کمربند را هر روز برای مدت زمانی که پزشک توصیه نموده، بپوشد. منبع
کمربندهای طبی به علت اینکه شکل بدن را به خود می‌گیرند (در ناحیه زیر بازوها، قفسه سینه و کمر به بدن چفت می‌شود)، زیر لباس به سختی تشخیص داده می‌شوند.
کودکانی که از این کمربندها استفاده می‌کنند، قادر خواهند بود در اکثر فعالیت‌های روزانه شرکت نموده و با محدودیت‌های اندکی روبرو خواهند بود. در صورت نیاز هم می‌توانند برای شرکت در فعالیت‌های ورزشی، کمربند را در بیاورند. منبع
درمان با جراحی
روش درمان با جراحی معمولاً برای کسانی که از درد دائمی، مشکلات تنفسی، تغییر شکل ظاهری چشمگیر و یا افزایش مداوم زاویه‌ی انحناء ستون فقرات رنج می‌برند، انتخاب می‌شود. پس از اینکه سیستم اسکلتی افراد به بلوغ کامل رسید و تکامل یافت، انحناءهای کمتر از 30 درجه دیگر پیشرفتی نمی‌کنند و بنابراین نیازی به جراحی نخواهد بود. انحناءهای بالای 100 درجه بسیار نادر هستند و در این شرایط نادر، اگر ستون فقرات نیز تا حدی پیچ بخورد که قلب و ریه‌ها را تحت فشار قرار دهد، آنگاه می‌تواند برای زندگی افراد تهدیدآمیز باشد. منبع
جراحی برای انحناءهای بیشتر از 45 درجه انتخاب خوبی است. بیماران اسکولیوزی هر کدام دارای شرایط متفاوتی هستند، بنابراین جراح برای دستیابی به نتیجه‌ی مطلوب باید شیوه‌ی جراحی را برای هر بیمار به صورت مخصوص انتخاب کند. منبع
جراحی برای برطرف نمودن تمامی مشکلات ناشی از اسکولیوز می‌باشد نه فقط انحناء بوجود آمده. اهداف کلی اکثر شیوه‌های جراحی اسکولیوز عبارتند از:
کاهش تغییر شکل ایجاد شده در ستون فقرات (صاف کردن ستون فقرات تا جایی که امکان دارد)
متوقف نمودن روند پیشرفت انحناءها
از بین بردن هرگونه فشار وارده به اعصاب و یا نخاع
محافظت از اعصاب و نخاع در برابر آسیب¬های بیشتر
زمانی که نیاز به انجام جراحی اسکولیوز باشد، روش‌های مختلفی وجود دارد که جراح می‌تواند از بین آن‌ها انتخاب کند؛ از جمله روش فیوژن ستون فقرات (تثبیت مهره‌ها) و روش لامینِکتومی (Laminectomy). برخی از این روش‌ها را در این بخش توضیح خواهیم داد. منبع
روش قدامی (Anterior Instrumentation)
در روش قدامی، روی قفسه‌ی سینه و یا جانب آن برشی ایجاد نموده و برای انعطاف‌پذیری حین عمل، دیسک‌های بین مهره‌ای در ناحیه‌ای که دچار انحراف شده را خارج می‌سازند. سپس برای قرار دادن ستون فقرات در وضعیت دلخواه از پیچ و میله‌هایی مخصوص کمک گرفته و پیچ‌ها را به منظور برطرف نمودن انحناء، به میله محکم می‌کنند. بجای دیسک‌های خارج شده نیز از پیوند استخوانی استفاده می‌شود تا مهره‌های مجاور، به هم وصل شوند. منبع
روش خلفی (Posterior Instrumentation)
در روش خلفی همانطور که از اسم آن پیداست، جراحی از ناحیه‌ی پشت انجام می‌شود. در این روش نیز از میله و پیچ (قلاب و یا سیم) برای صاف کردن ستون فقرات استفاده شده و از پیوند استخوانی هم برای متصل کردن مهره‌هایی که این ابزار به آن ها متصل شده است، استفاده می‌شود. منبع
ترکیب روش‌های خلفی/قدامی (Combined Anterior/Posterior Approach)
این روش در حقیقت ترکیبی از دو روش جراحی است که یکی از جلو و دیگری از پشت انجام می‌گیرد. این دو جراحی به عنوان قسمتی از یک جراحی طولانی، ممکن است در دو روز متفاوت انجام گیرند. در این گونه عمل‌ها معمولاً یک تا دو روز بیشتر نیاز است که فرد در بیمارستان بستری باشد. منبع
ملاحظات
گاهی اوقات بیماران، هرچند به آن‌ها توصیه شده باشد، اما به دلیل خطرات احتمالی جراحی، آن را نمی‌پذیرند. در هر صورت عدم اقدام برای برطرف نمودن انحناءهای وخیم، خطراتی خواهد داشت از جمله:
افزایش کمردرد. افرادی که دارای انحناءهای وخیمی هستند، روزانه از درد کمر رنج خواهند برد
تضعیف عملکرد سیستم تنفسی. تغییر شکل‌های ایجاد شده در ستون فقرات می‌تواند فضای داخلی بدن را کاهش داده و درنتیجه اندام‌های داخلی مانند قلب و ریه‌ها را تحت فشار قرار دهد. در مواردی که انحناء بیش از 100 درجه می‌باشد، زندگی افراد در معرض خطر قرار می‌گیرد.منلع
عوارض پس از جراحی
تغییر شکلِ پشت صاف (Flat-Back Deformity)
یکی از عوارض احتمالی بعد از جراحی اسکولیوز، انحرافِ پشت صاف می¬باشد. ستون فقرات کمری در حالت طبیعی دارای فرورفتگی اندکی می¬باشد که آن را لوردوز (Lordosis) می¬گویند. زمانی که مهره¬های ستون فقرات کمری به هم جوش می¬خورند این انحناء ممکن است از بین رفته و کمر شما صاف شود. که البته به محض پایان یافتن جراحی مشخص نخواهد .منبع
پایش عصبی یا نورومانیتورینگ در جراحی اسکولیوزیس:
پایش دقیق سیستم عصبی حین اعمال جراحی اصلاحی ستون فقرات از قبیل اسکولیوزیس همواره یکی از دغدغه های اصلی این نوع اعمال جراحی بوده است. هنگامی که اعمال جراحی اصلاحی اسکولیوز (انحراف ستون فقرات ) انجام می شود احتمال آسیب عصبی نخاع وجود دارد و یکی از نگرانی های اصلی تیم جراحی که ممکن است نتایج این نوع اعمال جراحی را زیر سوال ببرد، همین عارضه است.
در تمام جراحی های دنیا اعمال جراحی ستون فقرات را با کمک دستگاهی انجام می دهند که عملکرد نخاع را در حین جراحی مانیتور کرده تا قابل رؤیت برای جراح باشد. هرگاه فشاری اضافه بر روی نخاع وارد شود یا شروع آسیب دیدگی به نخاع برسد وضعیت بر روی دستگاه قابل مشاهده است. این دستگاه نورومانیتورینگ (Neuromonitoring) نام دارد که در پستهای قبلی نحوه انجام این کار معرفی گردیده است. منبع
بدون نظر